ΚΟΥΚΛΟΘΕΑΤΡΟ 2020

ή Το Ελληνικό Κέντρο της Διεθνούς Ένωσης Κουκλοθεάτρου (UN.I.MA.)

H UN.I.MA. (Union Internationale de la Marionnette, Διεθνής Ένωση Μαριονέτας), είναι η Διεθνής Ένωση για το Κουκλοθέατρο. Είναι μη κυβερνητικός οργανισμός, ισότιμο μέλος της UNESCO και κανονικό́ μέλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. Ιδρύθηκε το 1929, στην Πράγα και σήμερα έχει τμήματα σε ενενήντα περίπου χώρες όλου του κόσμου, ενώ εδρεύει στη Γαλλία. Λειτουργεί σα μέσο επαφής των κουκλοπαικτών της γης, αλλά́ και σαν ανεξάρτητος οργανισμός που, μεσώ πολλών επιτροπών και ομάδων εργασίας, προωθεί το κουκλοθέατρο σε διεθνές επίπεδο.

Το Ελληνικό Κέντρο της UNIMA γεννήθηκε το 1990. Είναι οργανισμός μη κυβερνητικός και μη κερδοσκοπικός και σαν στόχο της έχει την προώθηση της τέχνης αυτής στον ελληνικό́ χώρο, σε όλα τα επίπεδα, με τη σύγχρονη ευρεία έννοιά́ της. 

Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με το καταστατικό της, σκοπός της είναι να προωθήσει τις τέχνες μορφών θεάτρου κούκλας, ακολουθώντας τους εξής τρόπους:

α) δημιουργώντας με όλους τους δυνατούς τρόπους επικοινωνίας, επαφές και ανταλλαγές ανάμεσα στους καλλιτέχνες αυτών των μορφών θεάτρου, εντός και εκτός Ελλάδος

β) διοργανώνοντας φεστιβάλ, διαλέξεις, εκθέσεις, διαγωνισμούς, σεμινάρια, εργαστήρια και άλλες σχετικές δραστηριότητες

γ) ενθαρρύνοντας την επαγγελματική εκπαίδευση

δ) συνεισφέροντας στην ιστορική, θεωρητική και επιστημονική έρευνα

ε) διατηρώντας ζωντανές τις παραδόσεις και ενθαρρύνοντας την ανανέωσή τους

στ) διαδίδοντας τις παραπάνω τέχνες ως μέσο ηθικής και αισθητικής εκπαίδευσης

ζ) συμμετέχοντας σε εργασίες διεθνών και ελληνικών οργανισμών που έχουν συναφείς 

Φέρνει κοντά́ τους ανθρώπους της κούκλας μεταξύ́ τους, και το κοινό́ κοντά́ στην κούκλα και το θέατρό της. Σήμερα έχει περίπου 60 μέλη από́ όλη την Ελλάδα και ενώνει χωρίς διασπάσεις όλους τους επαγγελματίες του χώρου. Καθώς αποτελεί το μοναδικό συλλογικό φορέα για την τέχνη του κουκλοθεάτρου, λειτουργεί -μέσα από τη Γενική Συνέλευση και ομάδες εργασίας- και ως συλλογικός εκπρόσωπος των καλλιτεχνών απέναντι στην πολιτεία, τους κρατικούς φορείς και σε κάθε περίπτωση που κρίνεται σκόπιμο ή αναγκαίο.

Στις δραστηριότητές της περιλαμβάνονται η διοργάνωση φεστιβάλ, γιορτών, σεμιναρίων, εργαστηρίων για παιδιά και ενήλικες, ημερίδων ή συνεδρίων σχετικά με την τέχνη του κουκλοθεάτρου, παραστάσεων και δρώμενων, ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Κουκλοθεάτρου σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας και η υποστήριξη δράσεων που προωθούν το κουκλοθέατρο. 

Δραστηριοποιείται επίσης, εκδίδοντας βιβλία, το περιοδικό́ ΝΗΜΑ και άλλα ενημερωτικά́ έντυπα, προωθώντας τους ελληνικούς θιάσους, παλεύοντας καθημερινά́ για την αναβάθμιση της τέχνης μας και συμμετέχοντας στο διεθνή́ διάλογο γύρω από́ αυτήν. 

Έχει συνεργαστεί με πολλούς φορείς (πανεπιστήμια, πολιτιστικά κέντρα, ενώσεις εκπαιδευτικών, δήμους κλπ) συνδιοργανώνοντας εκδηλώσεις και βρίσκεται σε διαρκή́ επικοινωνία και διάλογο με αρκετούς άλλους θεατρικούς φορείς. 

Κάθε χρόνο, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κουκλοθεάτρου, η Unima Ελλάς διοργανώνει μια ανοιχτή συλλογική γιορτή για να μοιραστεί την αγάπη για την τέχνη της και να επικοινωνήσει ότι το κουκλοθέατρο ανθίζει και σκορπά απλόχερα φαντασία, σκέψη και γέλιο σε μικρούς και μεγάλους!

Η γιορτή αυτή περιλαμβάνει παραστάσεις κουκλοθεάτρου, τόσο για παιδικό, όσο και για ενήλικο κοινό, παιδικά εργαστήρια κούκλας, εργαστήρια κούκλας ενηλίκων, έκθεση κούκλας παλαιών και νέων κουκλοπαιχτών, παρέλαση με κούκλες και άλλα δρώμενα. Η γιορτή δεν πραγματοποιείται μόνο στην Αθήνα, αλλά επίσης στα Ιωάννινα και τη Θεσσαλονίκη, και ενίοτε την Κρήτη, την Κέρκυρα, την Καλαμπάκα, με τους ίδιους όρους. Όλοι οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στη διοργάνωση της Παγκόσμιας Ημέρας Κουκλοθεάτρου εργάζονται εθελοντικά, και όλες οι παραστάσεις και τα εργαστήρια έχουν ελεύθερη είσοδο.

Η γραμματεία και η βιβλιοθήκη της Ένωσης φιλοξενήθηκε για αρκετά χρόνια στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, (Πειραιώς 206, Ταύρος) και ήταν ανοιχτή́ για το κοινό́ κάθε Τρίτη και Πέμπτη. Στην παρούσα φάση, βρισκόμαστε σε αναζήτηση νέου χώρου, ο οποίος θα μπορεί́ να φιλοξενήσει αυτές τις δράσεις μας. 

Μέσω της ιστοσελίδας www.unimahellas.org και του δικτυακού́ τόπου forum.unimahellas.org διαθέτει πολύτιμο υλικό́ στο ίντερνετ, βοηθώντας τους ενδιαφερομένους σχετικά́ με το κουκλοθέατρο, και κρατώντας τα μέλη σε επαφή́ με ερεθίσματα για δημιουργικό διάλογο, με θέματα που απασχολούν τους φίλους της κούκλας και τους επαγγελματίες αλλά́ και ως μέσω επικοινωνίας για ενημερώσεις, ανακοινώσεις για δράσεις του συλλόγου και των μελών. 

Η UNIMA-ΕΛΛΑΣ χρηματοδοτείται από́ τις συνδρομές των μελών της. Όλες οι δράσεις και η πολυετής συνεισφορά́ της στο πολιτιστικό́ τοπίο της χώρας, έχουν στηριχθεί στο μεράκι και την εθελοντική́ εργασία των επαγγελματιών, ερασιτεχνών και φίλων του κουκλοθεάτρου.

Πίσω από τις κούκλες υπάρχουν άνθρωποι!

Στηρίξτε την προσπάθεια μας να αποτρέψουμε την εξαφάνιση της τέχνης μας 

(μαζί και τη δική μας) αλλά και την αποδυνάμωση ή την μετάλλαξη της. 

Οι διεκδικήσεις μας συμπορεύονται με αυτές όλων των “αφανών” 

για το σύστημα ανθρώπων της κοινωνίας μας.

 Ελληνικό Κέντρο της Διεθνούς Ένωσης Κούκλας (UNIMA-ΕΛΛΑΣ)

Παλαμηδίου 41, 10441 Αθήνα

Τηλ. 6909934376, e-mail: unimahellas@gmail.com

www.unimahellas.org

Το Κουκλοθέατρο στην Ελλάδα Σήμερα

Κάνοντας μια μικρή ιστορική αναδρομή, εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι το κουκλοθέατρο στην Ελλάδα, μετά το τέλος του «Μπάρμπα-Μυτούση» και της ιδεολογίας του, έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα και ραγδαία ανάπτυξη, ιδιαίτερα τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Πολλές κουκλοθεατρικές δυνάμεις αγωνίζονται να ανεβάσουν την ποιότητα των παραστάσεων και να αλλάξουν μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη που λέει ότι «το κουκλοθέατρο είναι μόνο για παιδιά». Νέες ομάδες, εμπνευσμένοι κουκλοπαίκτες, αυτοδίδακτοι και σπουδασμένοι, αποτελούν μια πολυπληθή δυναμική ομάδα που διεκδικεί επάξια τη θέση της στα θεατρικά πράγματα της χώρας. 

Σε όλη τη χώρα υπάρχουν γύρω στους πενήντα ενεργούς επαγγελματικούς θιάσους, που το έργο τους αντικατοπτρίζει όλη την ποικιλία τεχνικών, δραματουργικών, σκηνικών κλπ επιλογών και δυνατοτήτων που υπάρχει και σε όλο τον κόσμο.

Είτε σε μόνιμες δικές τους σκηνές, είτε σε θέατρα, είτε μεταφέροντας την παράστασή τους σε εκδηλώσεις και σχολεία, είτε στο δρόμο, οι κουκλοπαίκτες προσφέρουν τις δημιουργίες τους σε κάθε είδος κοινού και η ανταπόκριση είναι άμεση: όλο και περισσότεροι άνθρωποι αναζητούν παραστάσεις κουκλοθεάτρου για να τις παρακολουθήσουν.

Αρκετοί από αυτούς τους θιάσους ταξιδεύουν σε διεθνή φεστιβάλ (τόσο κουκλοθεάτρου όσο και θεάτρου) και εκπροσωπούν τη χώρα μας εξάγοντας το έργο τους και εισάγοντας την εμπειρία, ερεθίσματα και συναναστροφή με τους ξένους συναδέλφους.

Παράλληλα με τον αμιγώς κουκλοθεατρικό χώρο, η Ελλάδα ζει σήμερα αυτό που στην Ευρώπη έχει ήδη μια παράδοση σχεδόν ενός αιώνα: την «εισβολή» της κούκλας στο θέατρο των ηθοποιών, αλλά και τον χορό και τα εικαστικά και τη μουσική ακόμα και την «ανακάλυψή» της από αυτούς τους καλλιτέχνες σαν ένα «νέο» εργαλείο με τόση δυναμική και παρθένο έδαφος για πειραματισμό που τους φαίνεται απίστευτο ότι ήταν πάντα εκεί, αλλά δεν το γνώριζαν! 

Αρκετοί σκηνοθέτες (μεταξύ τους και αναγνωρισμένες προσωπικότητες του θεάτρου και του χορού) επιλέγουν τη χρήση της κούκλας στις παραστάσεις τους αναγνωρίζοντάς της παραστατικές ικανότητες και δυνατότητες που με άλλα μέσα δεν θα ήταν εφικτές.

Κυρίως όμως υπάρχει ένα νέο αίμα στο θέατρο, ηθοποιών, σκηνοθετών και σκηνογράφων, που θεωρούν την κούκλα σαν ένα δεδομένο και αυτονόητα ισότιμο εργαλείο στην παλέτα τους, είτε έχοντας έρθει σε πρακτική επαφή με τη χρήση της, είτε απλά έχοντας παρακολουθήσει θεάματα που την περιλαμβάνουν.

Σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις αυτές έχει διαδραματίσει η λειτουργία -στο διάστημα των τελευταίων είκοσι χρόνων- τεσσάρων μεγάλων διεθνών φεστιβάλ κουκλοθεάτρου (της Ύδρας, της Κρήτης, της Καλλιθέας και του Κιλκίς). Έχει φέρει στη χώρα μας πλήθος θιάσων και καλλιτεχνών από την αφρόκρεμα της διεθνούς σκηνής και έχει επιτρέψει τόσο στους έλληνες κουκλοπαίκτες, όσο και στο ευρύ κοινό της χώρας μας να παρακολουθήσει θεάματα που επιδεικνύουν όλη τη μεγαλοσύνη, αλλά και την ποικιλομορφία της κούκλας, επηρεάζοντας τις αναζητήσεις τους. 

Σημαντικό είναι και το έργο που έχει προσφέρει και η Ένωσή μας, UNIMA-ΕΛΛΑΣ: συσπειρώνει τους ανθρώπους του κουκλοθεάτρου, έχει αναπτύξει τον διάλογο, έχει εμπλουτίσει τη βιβλιογραφία και το υλικό τεκμηρίωσης βοηθώντας όσους αναζητούν πηγές γνώσης και μέσα από πλήθος εκδηλώσεων έχει προωθήσει το κουκλοθέατρο σε όλες τις κατευθύνσεις.

Τέλος δεν είναι τυχαίο ότι στις μέρες μας:

- Μεγάλοι οργανισμοί και διοργανώσεις (Μέγαρο Μουσικής, Δημήτρια, Πολιτιστική Πρωτεύουσα κ.α.) που δεν ασχολούνται αποκλειστικά με το κουκλοθέατρο, καλούν συχνότατα πια, παραγωγές κουκλοθεάτρου ή και προγραμματίζουν δικές τους παραγωγές θεαμάτων με κούκλες (Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, Αθήνα 2004),

- όλο και συχνότερα γίνονται εκτενή αφιερώματα για το κουκλοθέατρο σε περιοδικά, εφημερίδες, τηλεοπτικές εκπομπές,

- πολλοί φοιτητές σχολών Θεατρικών Σπουδών στρέφουν το ενδιαφέρον τους στο κουκλοθέατρο και κάνουν σχετικές ερευνητικές εργασίες,

- στην τηλεόραση χρησιμοποιείται η κούκλα ευρύτατα και η ποιότητα των παραγωγών έχει αναβαθμιστεί και φτάσει τα διεθνή επίπεδα,

- στα Παιδαγωγικά Τμήματα και σχολές, ενώ παλαιότερα το κουκλοθέατρο που διδασκόταν περιοριζόταν στην πιο απλοϊκή εκδοχή του χωρίς καμία προσπάθεια καλλιτεχνικής αναζήτησης ή επαφής με όσα συμβαίνουν στο διεθνές κουκλοθέατρο, σήμερα (τουλάχιστον όπου υπάρχουν καθηγητές να το στηρίξουν) γίνεται προσπάθεια εφαρμογής όσων έχουν κατακτηθεί και χρήσης τόσο των τεχνικών/ αισθητικών, όσο και των σημειολογικών εξελίξεων της κούκλας, στην εκπαίδευση.

Η συνεισφορά της Πολιτείας σε όλη αυτή την εξέλιξη ήταν ελάχιστη έως ανύπαρκτη και σε πολλές περιπτώσεις ανασταλτική λόγω άγνοιας. Η αναγνώριση που απολαμβάνει το κουκλοθέατρο τόσο σαν ανεξάρτητη τέχνη όσο και σαν ζωτικό κομμάτι του θεάτρου, είναι ακόμα μικρή. Πιστεύουμε ότι σήμερα είναι ώριμες οι συνθήκες για μια πιο σοβαρή ματιά απέναντι στην κούκλα και ευελπιστούμε στην ανάπτυξη σχέσεων, υποδομών και θεσμών που να βοηθούν δυναμικά την άνθιση του -ούτως ή άλλως- υπαρκτού νέου και γενναίου αυτού χώρου.

Πίσω από τις κούκλες υπάρχουν άνθρωποι!

Στηρίξτε την προσπάθεια μας να αποτρέψουμε την εξαφάνιση της τέχνης μας 

(μαζί και τη δική μας) αλλά και την αποδυνάμωση ή τη μετάλλαξη της. 

Οι διεκδικήσεις μας συμπορεύονται με αυτές όλων των “αφανών” 

για το σύστημα ανθρώπων της κοινωνίας μας.

 Ελληνικό Κέντρο της Διεθνούς Ένωσης Κούκλας (UNIMA-ΕΛΛΑΣ)

Παλαμηδίου 41, 10441 Αθήνα

Τηλ. 6909934376, e-mail: unimahellas@gmail.com

www.unimahellas.org

Kουκλοθέατρο

- Συνέντευξη με μια κούκλα

- Εδώ είμαι!

- Και τι κάνεις;

- Από πού να αρχίσω! Καταρχήν συμμετέχω σε παραγωγές και κουκλοθεατρικές παραστάσεις σε θεατρικούς χώρους. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα έχω πέραση και σε μεγάλες σκηνές...

- Μεγάλες; 

- Τις μεγαλύτερες της χώρας, αλήθεια σου λέω! Ψάξτο και θα δεις αν δεν με πιστεύεις! Και συνεχίζω: συμμετέχω σε παραγωγές και κουκλοθεατρικές παραστάσεις σε χώρους εκπαίδευσης (σχολεία, νηπιαγωγεία, παιδικά εργαστήρια, μουσεία, κλπ.), και σε φεστιβαλικές διοργανώσεις από φορείς σε όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό.

- Το εξωτερικό; Ταξιδεύεις κιόλας;...

- Αχ, λατρεύω τα ταξίδια, πάω παντού! Σε μικρούς και μεγάλους χώρους, κλειστούς και ανοιχτούς, για μεγάλους και για μικρούς. 

- Και για μεγάλους; 

- Γιατί τί μου λείπει; Με συκοφαντούν, είναι αλήθεια, λόγω της μεγάλης μου απήχησης!... Εμφανίζομαι που λες σε ιδιωτικά και κρατικά θέατρα, σε όλους του δήμους της Ελλάδας. 

- Και τίποτα άλλο κάνεις;

- Αμέ! Συμμετέχω σε παραγωγές και κουκλοθεατρικές παραστάσεις σε ανοικτούς δημόσιους χώρους, αλλά και σε παραγωγές άλλων κουκλοθιάσων πέραν του δικού μου αφεντικού.

- Μπα, έχεις κι αφεντικό;

- Έχω, πώς! Αλλά τώρα... δεν έχει κέφια, δε θέλει να μιλήσει. Το ίδιο πάθανε και τα αφεντικά άλλων πενήντα περίπου ενεργών επαγγελματικών κουκλοθιάσων της χώρας, αλλά και όλοι οι φίλοι μας. Θα ΄χουν τους λόγους τους... Ας μιλήσω λοιπόν εγώ για λογαριασμό του αφεντικού μου, το έχω συνηθίσει άλλωστε τόσες εκατοντάδες χρόνια... Θα σου πω λοιπόν για το αφεντικό μου πως:

• Σχεδιάζει και κατασκευάζει κούκλες και σκηνικά αντικειμένων για παραστάσεις, animation, και διαφημίσεις τρίτων 
• Διδάσκει σε εργαστήρια/ σεμινάρια κούκλας 
• Συμμετέχει ως εμψυχωτής σε τηλεοπτικές, κινηματογραφικές, διαφημιστικές παραγωγές τρίτων
• Συνεργάζεται με φορείς εκπαίδευσης και θεραπείας 
• Συμμετέχει ως σκηνογράφος/ σκηνοθετικός επιμελητής κούκλας σε παραγωγές θεατρικών σχημάτων
• και... γιορτάζει.

- Γιορτάζει;

- Κάθε 21η Μαρτίου! Την Παγκόσμια Μέρα Κουκλοθεάτρου με δωρεάν παραστάσεις και εργαστήρια για το κοινό από την UNIMA. Σε όλον τον κόσμο, σε όλη την Ελλάδα! Την UNIMA, τη γνωρίζεις; Λοιπόν άκου να σου πω...

- Σσσς! 

- Τι έγινε καλέ; 

- Μην κουνιέσαι καθόλου! Κάτι είναι εκεί!

- Εκεί πού;

- Από πίσω σου; Κάποιος είναι... 

Πίσω από τις κούκλες υπάρχουν άνθρωποι!

Στηρίξτε την προσπάθεια μας να αποτρέψουμε την εξαφάνιση της τέχνης μας 

(μαζί και την δική μας) αλλά και την αποδυνάμωση ή την μετάλλαξη της. 

Οι διεκδικήσεις μας συμπορεύονται με αυτές όλων των “αφανών” 

για το σύστημα ανθρώπων της κοινωνίας μας.

H UN.I.MA. (Union Internationale de la Marionnette, Διεθνής Ένωση Μαριονέτας), είναι η Διεθνής Ένωση για το Κουκλοθέατρο. Είναι μη κυβερνητικός οργανισμός, ισότιμο μέλος της UNESCO και κανονικό́ μέλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. Ιδρύθηκε το 1929, στην Πράγα και σήμερα έχει τμήματα σε ενενήντα περίπου χώρες όλου του κόσμου, ενώ εδρεύει στη Γαλλία. Λειτουργεί σα μέσο επαφής των κουκλοπαικτών της γης, αλλά́ και σαν ανεξάρτητος οργανισμός που, μεσώ πολλών επιτροπών και ομάδων εργασίας, προωθεί το κουκλοθέατρο σε διεθνές επίπεδο. 

Το Ελληνικό Κέντρο της UNIMA γεννήθηκε το 1990. Είναι οργανισμός μη κυβερνητικός και μη κερδοσκοπικός και σαν στόχο της έχει την προώθηση της τέχνης αυτής στον ελληνικό́ χώρο, σε όλα τα επίπεδα, με την σύγχρονη ευρεία έννοιά́ της. 

 Ελληνικό Κέντρο της Διεθνούς Ένωσης Κούκλας (UNIMA-ΕΛΛΑΣ)

Παλαμηδίου 41, 10441 Αθήνα

Τηλ. 6909934376, e-mail: unimahellas@gmail.com

www.unimahellas.org

Το Κουκλοθέατρο Στο Σύγχρονο Θέατρο

Ο εικοστός αιώνας θα επιφέρει μεγάλες αλλαγές στο κουκλοθέατρο, ένα είδος θεάτρου με δικά του χαρακτηριστικά, δική του αισθητική, δικούς του κώδικες οι οποίοι επί αιώνες παραδίδονταν αναλλοίωτοι από γενιά σε γενιά. Ήδη από το τέλος του 19ου αιώνα διαφαίνεται το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των καλλιτεχνών, τόσο εικαστικών όσο και λογοτεχνών, για την τέχνη της κούκλας και την αισθητική της, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα ξεχωριστό πεδίο έρευνας και χώρος μεγάλων ανανεώσεων. Ο Maurice Maeterlnick, ο Alfred Jarry, ο Edward Gordon Craig θα είναι από τους πρώτους που θα εκφράσουν το ενδιαφέρον τους και θα ακολουθήσουν οι φουτουριστές (Prampolini, Depero), οι εξπρεσιονιστές (Kokoschka), οι ντανταϊστές (Grosz, Arp) και οι καλλιτέχνες του Bauhaus. Η αντίδρασή τους στην αστική κουλτούρα τους οδήγησε σε είδη που μέχρι τότε θεωρούνταν υποδεέστερα, όπως το θέατρο του βαριετέ, το τσίρκο και το θέατρο κούκλας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όπως και τα άλλα καλλιτεχνικά κινήματα των αρχών του 20ού αιώνα και του μεσοπολέμου, το κουκλοθέατρο επηρεάζεται από την τεχνολογική ανάπτυξη, την επικράτηση της μηχανής, την παντοδυναμία του χρήματος, τη φρίκη του πολέμου, τις ανατροπές των επαναστάσεων. Η κούκλα ακολουθεί τις μεγάλες αλλαγές που συμβαίνουν στο θέατρο και υιοθετεί πολλές από τις ιδέες του. Η ανάμειξη των ειδών, η καταφυγή σε πολλές τεχνικές, η χρήση αντικειμένων, ο περιορισμός του λόγου, θα είναι μερικές από τις αλλαγές που θα επικρατήσουν και στο χώρο του κουκλοθεάτρου.

Βέβαια, σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, η παλαιά παραδοσιακή αισθητική κουκλοθεάτρου παραμένει παρούσα και τροφοδοτεί συχνά τη σύγχρονη σκέψη όμως , όπως και στο χώρο του θεάτρου των ηθοποιών, υπάρχει μια συνεχής αναζήτηση. Οι αντιρεαλιστικές τάσεις που εμφανίστηκαν στην τέχνη μαζικά από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, επηρέασαν ιδιαίτερα το κουκλοθέατρο, το οποίο γίνεται είδος ανεξάντλητο, άλλοτε ανεξάρτητο κι άλλοτε σε συνδυασμό με το θέατρο ηθοποιών. Εφοδιασμένο με μια χωρίς όρια ενέργεια, αναπτύσσει πρωτοτυπία και δυναμισμό. Τα σύνορα ανάμεσα σε διαφορετικές τέχνες αρχίζουν να καταρρίπτονται, νέες μορφές έκφρασης αφομοιώνονται. Ορισμένοι καλλιτέχνες παραμένουν προσκολλημένοι στην κούκλα, ανανεώνοντας όμως και διευρύνοντας τους κώδικές της. Στις τεχνικές κατασκευής και χειρισμού των συνήθων μορφών κούκλας -γαντόκουκλα, μαριονέτα, μαρότα- προσθέτουν αναζητήσεις για τη χρήση του χώρου, τη φύση της κίνησης, τη θέση του σώματος, τη φωνή και τη χροιά της, το φως, το χρώμα και τους συμβολισμούς τους. Η ανθρωπόμορφη, μικρών διαστάσεων κούκλα μεταλλάσσεται. Δημιουργείται από κάθε είδους υλικό και παίρνει διαφορετικές μορφές: ομοιώματα ανθρώπινων διαστάσεων, τερατόμορφες φιγούρες, αφαιρετικές μορφές, επίπεδες, αντικείμενα. Οι κουκλοπαίκτες τη χρησιμοποιούν όντας ορατοί στο κοινό, άλλοτε παραμένοντας αμέτοχοι και άλλοτε συμμετέχοντας στη δράση σαν ηθοποιοί.

Στη νέα εξελικτική πορεία της, που ξεκινά από τη δεκαετία του 1950, η κούκλα δεν είναι πάντα ο μοναδικός συντελεστής της παράστασης, αλλά αποτελεί μέρος ενός θεάματος όπου συμμετέχουν ισότιμα όχι μόνο ο κουκλοπαίκτης, αλλά και ηθοποιοί και άλλοι παράγοντες. Παράλληλα, μεγάλοι σκηνοθέτες αρχίζουν να χρησιμοποιούν την κούκλα στο θέατρο αναγνωρίζοντας τις μεγάλες πλαστικές, εκφραστικές, θεατρικές δυνατότητες που διαθέτει. Της δίνουν πρωταγωνιστικό, αυτόνομο ρόλο, δανείζονται τεχνικές της εμπνεόμενοι από διαφορετικούς πολιτιστικούς χώρους, κυρίως όμως από τις παραστατικές τέχνες της ανατολής. Υιοθετούν ετερογενείς τεχνικές χειρισμού μέσα στο ίδιο θέαμα, με εναλλαγές σκηνών όπου παίζουν ηθοποιοί και σκηνών που παίζονται από κούκλες, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας σύνθετος τρόπος παράστασης.

Εκτός από την αισθητική γοητεία που ασκεί στους σύγχρονους σκηνοθέτες, η κούκλα -σε ένα είδος μεταφοράς ή μετωνυμίας- ψυχολογικά προβλήματα, οντολογικές ανησυχίες, ιδεολογικές προτάσεις. Η εικόνα που προβάλουν μέσα από φιγούρες, συχνά στυλιζαρισμένες, αλλοτριωμένες, γελοίες, υποβαθμισμένες, χειραγωγημένες καθρεφτίζει τον κόσμο μας. Μας επιτρέπει μέσα από σώματα-αντικείμενα, σώματα-πτώματα, σώματα ατελή, σώματα-ετερόκλιτα, να αναγνωρίσουμε, χωρίς να ταυτιστούμε, μια εικόνα ανησυχητική του ανθρώπου.

Στις μέρες μας η συνεχής επικοινωνία μεταξύ των δημιουργών, η διοργάνωση μεγάλων διεθνών συναντήσεων, φεστιβάλ κλπ. έχει κάνει το φαινόμενο «κουκλοθέατρο» πανταχού παρόν και έχει στρέψει την προσοχή ακόμη μεγαλύτερου μέρους του θεατρικού κόσμου πάνω του. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε όλες τις σχολές σύγχρονου θεάτρου υπάρχουν μαθήματα ή και ανεξάρτητα τμήματα, όπου οι νέοι θεατρίνοι διδάσκονται για και από την κούκλα και πειραματίζονται με τα μαγικά εργαλεία που τους προσφέρει.

Το ίδιο συμβαίνει και στην Ελλάδα, όπου τα παραπάνω βρίσκονται σε στάδιο πρώιμο μεν, αλλά με πολύ σαφείς κατευθύνσεις, ακολουθώντας όλα τα ρεύματα και τάσεις που επικρατούν στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Παράλληλα με τη θεατρική χρήση της κούκλας, αλλά ακριβώς λόγω της αποκάλυψης όλων αυτών των ιδιοτήτων της, το κουκλοθέατρο αναπτύσσεται προς πολλές άλλες κατευθύνσεις: στην παιδεία σαν εκπαιδευτικό εργαλείο, στην θεραπεία και την έρευνα σαν ένα μέσο προσέγγισης αλλά και εξομολόγησης του ασθενούς, στον κινηματογράφο και την τηλεόραση όπου γεννιούνται ανεξάρτητες τέχνες και τεχνικές (animation, τηλεοπτική κούκλα) κ.α.

Δυστυχώς, παρόλη την μεγάλη ανάπτυξη της κούκλας στη σύγχρονη εποχή και την αναγνώριση της ιδιαίτερης θέσης που κατέχει στο χώρο της τέχνης, το κουκλοθέατρο, στις δυτικές κυρίως κοινωνίες, κατατρέχεται από την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι απευθύνεται μόνο σε παιδιά, ότι είναι ένα θέατρο περιορισμένων δυνατοτήτων και χαμηλής αισθητικής αξίας. Οι κουκλοπαίκτες πασχίζουν καθημερινά να την ανατρέψουν και τα αποτελέσματα είναι πολύ πιο αισθητά στις χώρες όπου η τέχνη τους προωθείται σαν ισότιμη των άλλων και από την πολιτεία.

Πίσω από τις κούκλες υπάρχουν άνθρωποι!

Στηρίξτε την προσπάθεια μας να αποτρέψουμε την εξαφάνιση της τέχνης μας 

(μαζί και τη δική μας) αλλά και την αποδυνάμωση ή την μετάλλαξη της. 

Οι διεκδικήσεις μας συμπορεύονται με αυτές όλων των “αφανών” 

για το σύστημα ανθρώπων της κοινωνίας μας.

 Ελληνικό Κέντρο της Διεθνούς Ένωσης Κούκλας (UNIMA-ΕΛΛΑΣ)

Παλαμηδίου 41, 10441 Αθήνα

Τηλ. 6909934376, e-mail: unimahellas@gmail.com

www.unimahellas.org